خط ميخی رسم نگارشی است که در دوران باستان در ميانرودان و در ايران رواج داشته است.
نام اين خط در زبان لاتين Cuneiform که در برگردان ساده به نوشته يا چيزی میگويند که «زاويه دار است يا کمانی شکل میباشد» گاوه در زبان پارسی به چيزی میگويند که زاويه دار است وبرای باز کردن شکاف از آن استفاده میشود. چون در زبان لاتين Wedge گفته میشود و واژه Cuneiform به چم زاويه دار است خط ميخی ايران باستان به اين نام خوانده میشود.
اين خط در هزاره های چهارم و سوم پيش از زايش مسيح در خاورميانه بکار میرفته است. بيشترين بکارگيری آن در دوران هخامنشی بوده است.
نمونه بالا خطی است که هخامنشی ها بکار برده اند برای شنيدن صدای هر وات (حرف) بالا اينجا کليک کنيد.
برای شنيدن شماره های باستانی به اينجا کليک کنيد.
فرهنگ همواره پيشرونده دوران باستانی در حال تکميل بود
وشمارش به دنبال آن بوجود آمد. ترکيب شماره و وات ها زبان را بوجود آورده است.
اين روش به ديگر تمدن های بشری سرايت کرده و به فنيقيها رسيد که ريشه زبان وفرهنگ يونان وروم باستان را بوجود آورد.
ريشه خط ميخی به 4 هزار سال پيش از زايش مسيح میرسد. در آن زمان سومری ها که در ميان رودان زندگی میکرده اند وشايد نخستين کسانی هستند که در اين سرزمين ها بشکل خانواده زندگی شهری پيدا کرده اند شيوه ای از نگارش و شمارش را بوجود آوردند.
نخست نوشته های سومری ها بصورت کشيدن شکل بوده است. نمونه هایی از اين در شهر اورک پيدا شده است. اين شيوه نگارش تنها میتوانست بسيار ابتدایی و بصورت شکل و نماد هایی باشد که میخواهد منظوری را بيان بکند.
شماره های زمانی مورد نياز شد که مردم ناچار شدند چند، چند از چيزی را يا دوباره انجام دادن چيزی را تجربه بکنند. نوشته ها با شماره ها آميخت و زبان را بوجود آورد. بکار گيری «شکل ها = هيروکليف» وزبان نياز به خواندن و نوشتن بوجود آورد. کشيدن شکل ها آسان نبود بنابراين بفکر ساده تر کردن افتادند. در اين هنگامه گونه ای از نمونه ميانه که هم شکل و هم قرارداد نوشته بود پيدا شد.
ناگهان شکل «دست» که در زبان سومری شکل دست و انگشت بود به صورت «šu» صدا میداد که ديگر بشکل دست نبود. زبان سومری ها تک سيلابی بود. اين شايد ريشه وات ها و تک سيلاب ها در زبان های ديگر باشد.
از اين بنياد نياز به گرامر و دستورزبان پيدا شد. سومری ها بسياری وات (حرف) داشتند که صدای بسيار شبيه هم داشت نياز به تفکيک از هم پيدا شد.
در اين دوران استفاده از گل رس و خشت های گلی بسيار رواج پيدا کرد. شکل ها و خط روی خشت ها، چوب و فلز ها پيدا شد. کسانی استخدام شدند تا کارشان کنده کاری و آوردن اين نوشته به روی خشت و گل، و کاسه و کوزه باشند. سنگ، آهن؛ مفرغ، مس، طلا هرچيزی بکار میرفت تا زبان وفرهنگ و آموزش ادامه پيدا کند.
چيزهایی که بصورت خط مستقيم بود بصورت کمانی و دايره در آمد و شکل های نوشتن بخود گرفت و شکل نگاری جای خودرا بزودی به واژه نگاری داد.
اين کار به زودی از سوی هخامنشيان، اکاديان ها و گروه های دينی وابسته در منطقه ميان رودان بکار گرفته شد. اکاديان ها شايد نخستين امپراتوری در خاورميانه باشد که در ميانرودان در همينجا که امروز عراق و اردن است میزيسته اند. اين گروه در جنگ با سومريان پيروز شدند و در دوره پادشاهی بنام «سارگون» به کرمانشاهان و خوزستان امروز ايران دست يافتند. سه هزار سال پيش از زايش مسيح.
اکاديان ها واژه و وات های خودرا ساخته و به آن شکل و نوشته های زاويه دار سومری افزودند. سيلاب های دوگانه رواج يافت. بجای «ب» وات «با» و بجای «آ» وات «آب» که معنی نمیداد تا ترکيب شده باشد بوجود آمد. بسياری وات ها بصورت؛ (اود، تام، پار، لاه، هيس» صدا میداده. زبان و نوشتن سخت تر و پيچيده تر شد. برای نشان دادن زمين شکل ويا برای خورشيد و کوه شکل بکار میرفت. در زبان ژاپنی و چينی امروز هنوز اين شيوه بکار گرفته میشود. در زبان ژاپنی به رودخانه «کاوا» میگويند و به اينصورت مینويسند
همانگونه که ديده میشود دو خط کناری کناره رودخانه و خط وسط آب را نشان میدهد. در زبان ژاپنی
نشانه کوه است.
پس از تشکيل دولت بابل در کنار سومری ها، اکاديان و هخامنشيان مسايل سياسی و سرزمينی هم وارد فرهنگ ها شد. پادشاه بابل بنام همورابی تلاش کرد تمام سرزمين های دور و اطراف بابل را بهم نزديک بکند صاحب نفوذ و قدرت شد و در مرکز بابل حکومت میکرد که دستور نوشتن «کد های همورابی» بنام «قوانين همورابی» شهرت پيدا کرد. نمونه فرمانهای حقوقی همورابی درموزه ايران باستان ايران موجود است.
همانگونه که زبان و نوشتن در هر سرزمينی به دليل نياز ها تغيير میکرد در بابل، در سرزمين آشور، ايران و آسيای میانه پيشرفت کرد و قوانين هر سرزمين بصورت نوشته های به زبان خودشان برروی سنگ و کوه و خشت جلوه گر شد.
آشوری هایی که در نينوا بودند و پادشاهی بنام «آشوربانيپال» داشتند (650 سال پيش از مسيح) نوشته های زيادی کردند که نياز به کتابخانه پيدا شد.
گسترش سرزمينی، گسترش فرهنگ زمانی که به دوران ايلام که در جنوب ايران بودند رسيد سيستمی بسيار پيشرفته برای نوشتن بوجود آمده بود. نوشته هایی که به صورت «زاويه دار کانيفورم» يا خط میخی در دست است از آن دوران بجا مانده اند. اين نگارش وفرهنگ بنياد زبان های هند و اروپایی را گذاشت که امروز بسياری از واژه ها و شمارش ها در اروپا و غرب با بسياری واژه های باستانی ايران برابری میکند.
ايرانی های باستان نخستين مردمانی بوده اندکه زبان و خط را به صورت ساده و مدرن درآورده اند، که با زبان های کهنه اکاديان های ميان رودان بسيار فرق میکند. ساده تر و معنی دار است.
زمانی که «هيتيت» ها که از ليدی ها و تيره های لوين، مردمان آناتولی تشکيل شده بودند به ايران و آسيای میانه حمله کردند با زبان و فرهنگ و نوشته های ايران باستان آشنا شدند.
بنابراين باوجود آنکه به دليل جنگ ها و پيروزی هایی که در ناحيه بابل (بابيلون) روی میداد زبان وفرهنگ مرتب در چالش و تغيير بود اين زبان وفرهنگ ريشه ای بنياد تمدن غرب و جهان را بخود میدهد و پخش کننده و سرعت وساده کننده آن ايران باستان است. در پی پيدايش خط میخی ايران باستان است که «ارتباط Communication» صاحب ريشه بنيادی میشود.
اين را میتوان با نام بردن سندی که 1400 سال پيش از میلاد در جایی در ساحل مديترانه در سوريه امروز پيدا شده است و شهری بوده به نام «اوگاريت» ثابت کرد. خط ميخی به سبک ايران روی آن است و در باره پادشاهی «اورارتو» نوشته است که در کوهستان ها ارمنستان کنونی برپا بوده است. اين پادشاهی میتوانسته از جمله «انشان» های وابسته به ايران بوده باشد.
تا اين هنگامه هنوز نه کسی توراتی سراغ دارد نه انجيلی و نه از موسی نه از عيسی نه از نوح و نه از ابراهيم چيزی میدانيم. همه فرهنگ ايران و بابل و سومر و فنيقی است.
پانصد سال پيش از زايش مسيح است که امپراتوری ايران در استقلال کامل تشکيل شده است وريشه های فرهنگ شکل گرفته و مردم به ستاره شناسی و کهکشان شناسی آشنا شده اند. شوربختانه هنوز هم غرب با وجود اينهمه ريشه های پيدا شده در ايران باستان نگاره های کنده شده به کوه ها و سفال و مفرغ و طلا در باره تمدن ايران هربار به نام ايران میرسند فوری به فنيقی و سومری وبابلی اشاره میکنند ولی انگار نام ايران اپيدمی وبا و طاعون و کرونا شيوع میدهد از آن فرار میکنند.
اما در پژوهشی که میکردم؛ بارها در آنسيکلوپديای بريتانيا که وابسته به انگلستان است به سختی در چند جا نام «پرسيا» را يافتم ولی هنوز نام «ايران» ديده نمیشود.
در همين آنسيکلوپديدا مینويسد؛ «پرشيا» در دوران هخامنشی بين 4 تا 6 قرن پيش از مسيح به گونه ای از «کانيفورم» آشنا شده بود که نگاره های سنگی کوهستانی از خود بيادگار گذاشته است. آنرا با واژه های monumental writing بيان میکند که میتواند هم به چم بسيار انبوه نويسی و هم به دليل اينکه بربدنه های کوه ها نوشته شده است به نگاره های سنگی کوهستانی تعبير کرد.
در همين سند؛ میخوانيم شخصی بنام «انگلبرت کامپفر» که يک آلمانی بود ودرسال 1716 درگذشته برای نخستين بار به گونه خط نويسی ايران «ميخی يا کانيفرم» نام میگذارد. همين نام در قرن 18 از سوی کارستن نيبوهر که در کاوش های پارسه «پرسپوليس» بود برای اينگونه خط نويسی بکار میرود.
همين باستانشناسان اقرار میکنند که زبان و ادبيات «پرشيا» (ايران) که سپس به اوستا هم رفته است يک اثرگذار بینظير و يکتا و ژرف در فرهنگ جهانی است بصورتی که دانشمند آلمانی «گورگ فردريش گروتفند» در سال 1802 دليل می آوردکه نوشته های دوران باستان ايران که بيشتر به شيوه های اداره پادشاهان ايران مربوط میشده زمينه ساز تمدن بشری است.
سه زبان در سرزمين امپراتوری ايران رواج داشته و همه زبان ها در سنگ نگاره های کوهستانی هم ديده میشود.
همه اين باستانشناسان همسووهمفکرندکه اين تمدن از پی حمله هيتيت ها به ايران در اروپا و غرب شيوع پيداکرده است. برخی سند های ديپلماتيک در کتابخانه و آرشيو های مصر وجود دارد که اين مورد را ثابت میکند. در اسناد مربوط به خاندان «تل ال آمارنا» که دودمانی مصری در 1340 سال پيش از مسيح بوده نيز اين موضوع روشن میشود.
در نگاره زير زاويه تغيير خط از پيش از سومر تا آشوری های ميان رودان را میبينيم:
The above is brief and short journey to Iran/
i.e. the reference to "Zol-ghar-neyn" of Koran about Cyrus the Great is
inaccurate. That myth has no link with Iranian King. That myth if is not
baseless has reference to ancient Yemen not Iran.
Although some part has historic error in the narrator's words but yet is a
valuable view to Iran's beauty
"Oh, my lord, please protect this homeland from danger of enemies, drought, and
deceit."
This is a tribute to the empire that enhance a heritage
of ancient civilization
همانگونه که ديده میشود دو خط کناری کناره رودخانه و خط وسط آب را نشان میدهد. در زبان ژاپنی
نشانه کوه است.